[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Knossos nie istnieją nawet w stadium zaczątkowym. Ale nie jest to obojętne, \
e
pewne wartości zdobyto  krok po kroku  na włościach barbarzyńskich, nie zaś
przyjęto w darze od nie wiadomo jakiej hojnej łaskawości. Spokój bogów podlega
nieustannemu zagro\
eniu; dopiero dzięki temu zwycięstwo nabiera pełnej treści,
bo  drogo okupione i nigdy nie doprowadzone do końca  jawi się nam równie
pełne, znaczące i godne podziwu, jak byłoby puste i nieciekawe, gdyby nie
rozpościerająca się poza nim perspektywa, rozwierająca się pod nim otchłań.
Proszę wpatrzyć sję w Apollina hyperdexios, wyciągającego zwycięskie ramię
na frontonie świątyni w Olimpii: jego promienność to nie dar natury ani nawyk,
lecz owoc wysiłku, ledwo co dojrzały. Przypomina się niemal ten  ład", który
 zgodnie z głośnym a niefortunnym powiedzeniem  panuje po aktach gwałtu i
masakrach. Uśmiech, jakim nasza wyobraz
nia przystraja wargi boga, ale który w
istocie nigdy się na nich nie pojawia  wyra\
a zwycięstwo, które trzeba wcią\

ponawiać, dopełniać, a tak\
e trzymać na wodzy, aby  przeradzając się w
uniesienie  nie przeistoczyło się w klęskę. Trwała mo\
liwość zwycięstwa
uzasadnia odprę\
enie, ale nie bierność. Zwycięzca musi wcią\
czuwać, gotów w
ka\
dej chwili do natychmiastowego zmobilizowania energii, bo przecie\

ujarzmione przez niego moce nie ustępują. W gruncie rzeczy trwa napięcie, ale
ten czujny spokój nadaje mu stałość, kształt, styl. To niebezpieczny
moment, gdy atleta, czując, \
e przeciwnik słabnie, uświadamia sobie, \
e musi
panować nad własnym roz-
56
Strona 19
Caillois Roger - Zywiol i lad(z txt)
machem, aby w chwili, gdy upór zaczyna ustępować  jego samego nie zawiodła
równowaga.
Ceną zwycięstwa jest rozluz
nienie, jakie niesie ono ze sobą, przekształcanie
\
ycia w dziedzinę czystej formy. Tu ju\
wkraczamy w świat hellenistyczny.
Spokój klasyczny był zatem tylko chwilowym apogeum, zdobytą ogromnym wysiłkiem
przewagą dyscypliny nad namiętnymi instynktami, które same się jej domagały jako
pogromcy i bez których ów spokój stałby się tym, co zeń uczyniono: operetkową
scenerią, landszaftowatym konturem świątyni w blasku księ\
yca.
Między Labiryntem a Akropolem dopełniły się patetyczne narodziny herosów.
Istnienie Tezeusza znajduje swój sens nie tyle w zwycięstwie nad Minotaurem, co
w fakcie, \
e bohater miał z kim walczyć. Istnienie potworów warunkuje narodziny
półbogów.
�CZA
OWIEK I SACRUM>
Z tomu L'homme et le sacre
Z
WI
TOZ

i ZMAZA
Nie istnieje system religijny, nawet w najszerszym rozumieniu tego słowa, w
którym zasadniczej roli nie odgrywałyby kategorie:  czyste" i  nieczyste". Wraz
z wyodrębnianiem się ró\
nych stron \
ycia zbiorowego i ich przekształcaniem się w
dziedziny względnie autonomiczne (politykę, naukę, sztukę itp.) słowa  czyste" i
 nieczyste" nabierają nowych znaczeń, bardziej ścisłych ni\
dawne, ale właśnie
dlatego ubo\
szych.
CZYSTOZ

I PRZEMIESZANIE KATEGORII
Znaczenie tych terminów rozró\
nia się dzisiaj za pomocą analizy, do której
zmusza nie tyle Niepokalane Poznanie, co same potrzeby cywilizacji. Terminy te
łączy obecnie tylko luz
na gra analogii i metafor; wszystko jednak dzieje się
tak, jak gdyby początkowo były one nierozerwalnie ze sobą związane i słu\
yły do
wyra\
enia wielorakich przejawów pewnej zło\
onej całości, w której nie próbowano
nawet wydzielać poszczególnych składników. Wyra\
enia  czyste" i  nieczyste"
odnoszą się obecnie do najró\
niejszych opozycji. Niemniej przeto budzą one nadal
całkiem swoiste skojarzenia, wprowadzając je do ka\
dej dziedziny, w której
znajdują zastosowania. W estetyce mówi się
61
o czystej linii, w chemii  o czystych ciałach. Właśnie pozostałości pierwotnego
znaczenia pozwalają, jak się zdaje, stosować te słowa do tak ró\
nych obszarów
rzeczywistości. Ciało czy linia są czyste, jeśli nie ma w nich niczego, co by
mogło odmienić lub skazić ich istotę: czyste wino  to wino bez domieszki wody;
czysty metal  to metal nie zawierający w sobie nic pośledniego; mę\
czyzna
czysty  to taki, który nie miał do czynienia z kobietą; czysty organizm  to
organizm zdrowy i \
ywy, nie ska\
ony kontaktem ze zwłokami lub z krwią, które
zaraziłyby go zarodkiem śmierci i zagłady.
CZYSTE I NIECZYSTE: SIA
Y WIELOZNACZNE
Zauwa\
my, \
e kategorie  czyste" i  nieczyste" nie wyznaczają pierwotnie
antagonizmu etycznego, lecz biegunowość religijną. W świecie sacrum odgrywają
one tę samą rolę co pojęcia dobra i złjt w dziedzinie profanum. Otó\
świat
sacrum przeciwstawia się światu profanum m. in. jak świat energii  światu [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

qus.htw.pl